Qumar asılılığından sağalan insanlar üçün gündəlik həyatdakı emosional və sosial tetiklər çox vacib rol oynayır. Onlardan biri də futbol üzrə keçirilən derbilər və mərkəzi görüşlərdir. Belə oyunlar yüksək emosional yüklənmə yaradır, cəmiyyətin diqqətini bir məkana yönəldir və xüsusən də bahis təcrübəsi olan şəxslər üçün təhlükəli ola bilər. Çünki bu görüşlər həm sosial təzyiq, həm də yüksək emosional enerji ilə müşayiət olunur.
Dünyanın bir çox ölkəsində azarkeşlərin səbirsizliklə gözlədiyi “derbi” və ya mərkəzi matçlar var. Onlara misal olaraq:
- İspaniya: Real Madrid – Barselona, Atletiko Madrid – Sevilya, Selta Viqo – Valensiya
- Türkiyə: Qalatasaray – Fənərbaxça, Beşiktaş – Trabzonspor
- Azərbaycan: Neftçi – Qarabağ, Sumqayıt — Sabah
- Almaniya: Bayer Leverkuzen – Bavariya Münhen, Borussiya Dortmund – Hamburq
- İtaliya: Yuventus – Milan, Roma – Fiorentina, İnter – Latsio
- Rusiya: Dinamo Moskva – Spartak Moskva
- Hollandiya: Ayaks – Feyenoord, PSV – Herenveen
- Belçika: Anderlext – Klub Brügge, Standard Liege – Antverpen
- İngiltərə: Liverpul – Arsenal, Mançester Yunayted – Çelsi
- Şotlandiya: Seltik – Qlazqo Reyncers
- Braziliya: Flamengo – Fluminense, Palmeiras – Korintians
- Argentina: River Pleyt – Boka Xuniors, San-Lorenso – Rasinq Klub
- Meksika: Amerika – Çivas, Pumas – Krus Azul
- Norveç: Rusenburq – Molde, Valerenga – Brann
- Çexiya: Slaviya – Sparta, Viktoriya Plzen – Bohemians
- Fransa: PSJ – Marsel, Lion – Sent-Etyen, Monako – Tuluza
- Yaponiya: Kaşima Antlers – Urava Red Diamonds, Yokohama Marinos – Kavasaki Frontale
- Cənubi Koreya: Jeonbuk Hyundai – Ulsan Hyundai, FC Seul – Suvon Bluewings
Çayxana, Restoran və Publarda Toplaşmalar
Bu qarşılaşmalar yalnız idman hadisəsi deyil, eyni zamanda sosial fenomenə çevrilir. Belə oyunlar zamanı insanlar xüsusən də çayxanalarda, restoranlarda və publarda bir araya gəlirlər. Bu məkanlarda emosiyalar daha da artır, çünki kollektivlik effekti mövcuddur. Qələbə sevinci, qışqırtılar, bəzən də məğlubiyyətin yaratdığı aqressiya birgə yaşanır. Bu vəziyyət, əvvəllər qumara meylli olmuş insanlarda «yenidən oynamaq» düşüncəsini oyada bilər. Çünki atmosfer çox emosionaldır və oyunun nəticəsi üzərində tez-tez «kim udar, kim uduzar?» tipli söhbətlər aparılır.
Psixoloji və Bioloji Aspektlər
Bu proseslər zamanı beyində dopamin və endorfinlər ifraz olunur.
- Dopamin – gözləmə və həyəcan hormonudur. Məhz oyunun nəticəsini gözləyərkən artan həyəcan dopamin ifrazını yüksəldir. Bu, qumarbazlıqda da eyni mexanizmdir.
- Endorfin – qışqırmaq, sevinmək və kollektivlə birgə emosiyanı paylaşmaqla ifraz olunur. Bu hormon insana xoşbəxtlik və rahatlıq hissi verir.
Qışqırtıların insana təsiri
Müsbət tərəfləri:
- Ağır iş rejimindən sonra kollektiv şəkildə qışqırmaq və emosiyanı boşaltmaq stressi azalda bilər.
- Dopamin və endorfinin ifrazı müvəqqəti olaraq əhval-ruhiyyəni yaxşılaşdırır.
- Sosial dəstək və birlik hissi insanın özünü daha güclü hiss etməsinə səbəb olur.
Mənfi tərəfləri:
- Həddindən artıq emosional yüklənmə ürək-damar sisteminə mənfi təsir göstərə bilər.
- Keçmişdə qumar oynayan şəxslərdə bu emosional yüksəliş “yenidən bahisə qayıtmaq” istəyi yarada bilər.
- İçki, səs-küy və aqressiyanın artması neqativ sosial nəticələrə gətirib çıxara bilər.
Nəticə
Mərkəzi futbol görüşləri, xüsusilə də kollektiv şəkildə izlənildikdə, həm sosial həm də bioloji baxımdan güclü təsir yaradır. Sağalan qumarbazlar üçün bu, relaps riskini artıran faktor ola bilər. Buna görə də belə insanların yüksək emosional oyunları izləyərkən daha ehtiyatlı olmaları, bəzən isə müəyyən məkanlardan və ekranlardan uzaq durmaları vacibdir.
Qışqırtıların insana həm faydası, həm də ziyanı var. Stressin azalması və dopaminin verdiyi xoşbəxtlik müsbət görünsə də, bu, həssas şəxslərdə təhlükəli nəticələr doğura bilər. Ən sağlam yanaşma — balansı qorumaq, emosiyanı idman və ya digər fəaliyyətlərdə boşaltmaqdır.
Bunlar da maraqlıdır
