
Ultraslar – futbol stadionlarında öz komandalarını maksimal coşqu və sədaqətlə dəstəkləyən azarkeş qruplarıdır. Bu söz «ultra» yəni «ifrat» sözündən yaranıb. Yəni ifrat fanatiklərdən ibarət azarkeş qrupu. Onlar yalnız oyunu izləmək üçün deyil, həm də komandanın uğuru üçün tədbirlər, şüarlar, fan-çarxlar, rəngli pankartlar və bəzən pirotexniki effektlər təşkil edirlər. Bəzən öz aralarında pul yığıb komandaya dəstək olurlar. Ultraslar sosial və ictimai mühitdə tez-tez mədəni kimlik və sosial qruplaşma forması kimi də qəbul edilir.
İlk ultraslar 1960-cı illərdə İtaliyada yaranıb. İtaliyada “ultras” termini ilk dəfə Cagliari və Juventus azarkeş qruplarında istifadə olunub. Onların əsas məqsədi stadionlarda nizamlı və vizual dəstək yaratmaq idi. 1970-80-ci illərdə ultras mədəniyyəti Avropa ölkələrinə — əsasən İspaniya, Almaniya və İngiltərəyə, oradan da Argentina və Braziliyaya yayıldı.
Ultras qruplar həm idmana, həm də gənclər arasında sosial birlik və mədəni ifadə vasitəsinə çevrildi.Psixologiyada ultraslar qrup identifikasiyası və kollektiv emosional enerjinin bir nümunəsi kimi öyrənilir. Beynin limbik sistemi bu tip kollektiv təcrübələr zamanı dopamin və endorfin sərbəst buraxır. Bu da eyforiya və sosial bağlılıq hissi yaradır. Sosial sosiologiya baxımından ultraslar komanda mədəniyyəti və lokal kimlik ilə sıx bağlıdır.
Ultrasların xüsusiyyətləri
- Güc və sadiqlik – Ultraslar yalnız qələbə anında deyil, məğlubiyyət zamanı da komandasını dəstəkləyir.
- Vizual və akustik performans – Şüarlar, pankartlar, fan-çarxlar və pirotexnika.
- Sosial kimlik – Ultras qrupu üzvləri üçün bu, yalnız idman deyil, həm də mədəni və sosial kimlik deməkdir.
- Qrup dinamikası – Qrup içindəki sıx bağlılıq və hörmət, fərdi azarkeşdən daha böyük kollektiv təsir yaradır.
Ultraslar – futbolun ən görünən və bəzən ən təsirli fanat qruplarıdır. Onlar tarixi ənənələr, sosial bağlılıq və emosional ifadə vasitəsi kimi öyrənilir. Dünyada tanınmış ultras qrupları həm stadion mədəniyyətini, həm də azarkeşlik anlayışını formalaşdırır.
Dünyanın ən böyük ultras qrupları
Komanda | Ölkə | Ultras qrupu |
---|---|---|
Galatasaray | Türkiyə | UltrAslan |
Fenerbahçe | Türkiyə | Genç FB |
Beşiktaş | Türkiyə | Çarşı |
Liverpool | İngiltərə | The Kop |
Manchester United | İngiltərə | Red Army |
Bayern Münhen | Almaniya | Schickeria München |
Borussia Dortmund | Almaniya | The Yellow Wall / Südtribüne |
Real Madrid | İspaniya | Ultras Sur |
Barcelona | İspaniya | Boixos Nois |
River Plate | Argentina | Los Borrachos del Tablón |
Boca Juniors | Argentina | La 12 |
Flamengo | Braziliya | Raça Rubro-Negra |
Corinthians | Braziliya | Gaviões da Fiel |
Celtic | Şotlandiya | Green Brigade |
Rangers | Şotlandiya | The Shed End |
Olympiakos | Yunanıstan | Gate 7 |